راهکاری برای توزیع عادلانه یارانه‌ها و اصلاح الگوی مصرف انرژی 

به گزارش گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»، برنامه پایش در سالگرد ابلاغ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی از سوی مقام معظم رهبری به بررسی عملکرد مسئولین در این زمینه پرداخت و شاخص هایی را برای اقتصاد مقاومتی تعریف کرد. در بخش ابتدایی این برنامه، مستند کوتاهی درباره روند حذف یارانه ثروتمندان در سال جاری پخش شد که در آن آمده است: قانون بودجه ۹۳ دولت را موظف به حذف یارانه ثروتمندان کرده بود که این موضوع محقق نشد و در بودجه سال ۹۴ نیز این موضوع مورد بی توجهی قرار گرفت و شیوه ای از سوی کمیسیون تلفیق مجلس پیشنهاد شد که آن نیز به نتیجه نرسید، اما برخی از محققان راه حل جدیدی را برای این موضوع پیشنهاد کرده اند.

در ادامه برنامه، سجاد حسین نیا، کارشناس اقتصادی و عضو یک تیم تحقیقاتی در زمینه یارانه ها با حضور در برنامه پایش مدل جدیدی را برای ادامه اجرای هدفمندی یارانه ها، ارایه داد و روند اجرای بندهای ۴ و ۸ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی که ناظر به اصلاح الگوی مصرف است را مورد بررسی قرار داد.

حسین نیا ابتدا در پاسخ به سوال مجری برنامه درباره ارزیابی روند اجرای بندهای مرتبط با اصلاح الگوی مصرف انرژی در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی در سال جاری گفت: دولت در این زمینه می‌تواند اقدامات بسیار موثری انجام دهد تا اصلاح الگوی مصرف و کاهش شدت انرژی محقق شود. دولت از محل حذف یارانه پنهان انرژی بسیار بیشتر از حذف یارانه ثروتمندان می تواند کسب درآمد کند.

این کارشناس اقتصادی افزود: دولت در سال ۹۳، قیمت حامل های انرژی را به صورت عمومی افزایش داد و در این مرحله، رفتارش با افراد کم مصرف و پرمصرف تقریبا یکسان بود حتی در زمینه گاز، اتفاقا پرمصرف‌ها حمایت شدند! زیرا مشترکینی که گاز مصرف می کنند به ازای مصرف بیشتر گاز، از یارانه بیشتری برخوردار می‌شوند؛ چون تمام پله ها یارانه ای است. در واقع، مشترکینی که در پله های پایین مصرف گاز هستند از حدود ۱۰۰ هزار تومان یارانه پنهان گاز استفاده می کنند در حالی که مشترکین پرمصرف که در پله های آخر مصرف گاز هستند، به صورت ماهانه و صرفا  از محل گاز، حدود یک میلیون تومان از یارانه پنهان گاز استفاده می کنند. این در حالی است که یارانه نقدی یک خانوار چهار نفره ۱۸۲ هزار تومان است که خیلی کمتر از یارانه گاز است.

حسین نیا با تاکید بر اینکه با توجه به اینکه مسئولین دولتی اعلام کرده اند حدود ۷۰ درصد مردم در حد الگو از برق و گاز استفاده می کنند، اضافه کرد: اگر صرفا جلوی مصارف بی‌رویه گرفته شود و قیمت برای آنها یارانه ای نباشد، منابع بسیار بیشتری نسبت به حذف یارانه نقدی ثروتمندان نصیب دولت خواهد شد. موضوعی که مشکل را در سال ۹۳ تشدید کرد، این بود که اتفاقا دولت در اصلاح تعرفه گاز، ۱۴ تومان به صورت یکسان به تمامی پله ها اضافه کرد.در این حالت، پله های پایینی که قیمت پایینی دارند، درصد افزایش خیلی بیشتری داشتند. به ویژه در پله اول قیمت، ۴۷ درصد افزایش داشت ولی مشترکین پرمصرف بخاطر مصارف بی‌رویه خود صرفا فقط با ۴ درصد افزایش قیمت مواجه شدند. در واقع، رفتار دولت در این بخش برخلاف عدالت و منطق بود.

این کارشناس اقتصادی سپس به بررسی وضعیت یارانه پنهان و نحوه افزایش قیمت برق در سال جاری پرداخت و گفت: در زمینه برق هم مشترکین پرمصرفی که در پله های آخر مصرف برق هستند، ماهانه از ۳۰۰ هزار تومان یارانه پنهان برق استفاده می کنند. این مشکل در زمینه برق به این صورت بود که در اصلاح تعرفه های برق در ابتدای سال ۹۳، دولت تمامی پلکان ها را با درصد افزایش یکسان مواجه کرد. البته در این زمینه بهتر از گاز عمل شد ولی در این بخش با مشترکین پرمصرف و کم مصرف مشابه هم عمل شد یعنی کسانی که در حد الگو مصرف می کردند با همان درصدی با افزایش قیمت مواجه شدند که کسانی که به صورت بی رویه مصرف می کردند.

حسین نیا ادامه داد: اگر دولت تصمیم به افزایش قیمت یا تامین درآمد خودش دارد، اگر قیمت انرژی را برای مصارف بی رویه، بدون یارانه ای اعمال کند، یعنی برای این مصارف قیمت انرژی به صورت آزاد باشد یا یارانه آن کم شود، در این شرایط هم درآمد کسب می شود و هم مصرف انرژی در کشور کنترل می شود. این اقدامی در راستای سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی هست و عادلانه تر نیز هست زیرا کسی که بی رویه انرژی مصرف می کند با کسی که در حد الگو مصرف می کند، باید متفاوت باشد.

این کارشناس اقتصادی در پاسخ به سوال مجری برنامه که چه پیشنهادی برای اصلاح الگوی مصرف و قیمت گاز و برق در سال ۹۴ دارید، گفت: اگر دولت صرفا حجم کسری بودجه خود را با افزایش قیمت برای مصارف بی رویه تامین کند و جلوی یارانه این‌گونه مصارف را بگیرد، ۶۰ تا ۷۰ درصد مردم که در حد الگو، مصرف می کنند انرژی ارزان ‌می‌گیرند و به آن‌ها فشاری تحمیل نمی‌شود.

در این قسمت مجری برنامه به این نکته اشاره کرد که اتفاقا این روش با مشکل شناسایی افراد مواجه نمی شود و می‌توان از روی قبض گاز و برق، میزان مصرف افراد را مشخص کرد. حسین‌نیا نیز با تاکید بر این مزیت اضافه کرد: اکثر مردم در حد الگو مصرف می کنند و فقط ۳۰ درصد مصرف به مصارف بی رویه مربوط است. اگر فقط قیمت انرژی را برای آن بخش ۳۰ درصدی افزایش دهیم و عموم مردم را با افزایش قیمت مواجه نکنیم، طبق محاسبات، با اعمال این سیاست برای برق می توان حدود ۲ هزار میلیارد تومان افزایش درآمد داشت بدون آنکه به عموم مردم فشاری بیاید. در این حالت صرفا کسانی که بی رویه مصرف می کنند یا هزینه مصرف خود را می دهند و یا رفتار خود را اصلاح می کنند. به صورت مشابه اگر در زمینه گاز دولت این سیاست را اعمال کند، می‌تواند حدود ۳ هزار میلیارد تومان از کسری هدفمندی را جبران کند. به عبارت دیگر، با این مدل حدود ۵ هزار میلیارد تومان درآمد دولت افزایش پیدا خواهد کرد.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به این‌که، کمیسیون انرژی مجلس بر همین مبنا مصوبه ای را تصویب کرده بود که در صحن علنی مجلس مطرح خواهد شد، افزود: البته دست دولت در این زمینه باز است و می تواند بدون مصوبه مجلس هم، این کار را انجام دهد.

حسین نیا در پاسخ به سوال مجری برنامه که چه پیشنهادی درباره بنزین دارید نیز گفت: دولت در اصلاح قیمت بنزین نیز هر دو نوع بنزین سهمیه ای و آزاد را به با عددی یکسان (۳۰۰ تومان) افزایش داد. اگر دولت اینجا هم براساس این مدل که به عنوان مدل پلکانی افزایشی (IBT) شناخته می شوند، اقدام می کرد، می توانست خیلی راحت تر عموم مردم را با افزایش هزینه کمتری مواجه کند ولی افرادی که پرمصرف هستند و یا از بنزین آزاد استفاده می کنند، با افزایش قیمتی بیشتری نسبت به بنزین سهمیه ای مواجه شوند.